Photo by stefano stacchini
LAPLACE, LAGRANGE, NAPOLYON
VE
VARSAYIMLAR ÜZERİNE
Dış ses: 18. yüzyılda matematiğin hızlı gelişiminde öncülük görevini üniversitelerden çok akademiler yapmıştır. Bu akademilerin en ünlüleri Berlin ve Petrograd’takilerdir. Bu öncülüğe rağmen Almanya ve Rusya’dan o dönemde ünlü matematikçilerin çıkmaması oldukça ilginçtir. Bu akademiler değerlerini İsviçreliler ve Fransızlardan almaktadır. İsviçre’nin Euler’i, Fransa’nın ise Lagrange’ı, Laplace’ı ve Legrande’si vardır. L.Euler, Lagrange ve Laplace yüksek analiz konusu üzerine çalışmış ve bu sayede analiz geometriden tamamen ayrılmıştır. Yüksek analiz ve matematik için Newton ve Leibniz tarafından kurulan temeller Euler tarafından geliştirilmiş eşi bulunmaz bir üretkenlikle ayrıntılı bir yapı kurulmuştu. Bu yapıya harfiyen uyan Laplace ve Lagrande bu yapıya olağanüstü katkılarda bulunmuşlardır.
Derin bir muhakeme yüksek bir kavrayış dehası gösteren Lagrange sonsuz küçükler hesabını geliştirmiş ve analitik mekaniği günümüzde bilinen haline getirmiştir. Laplace ise analizi ve mekaniği evrensel çekim kuramının gelişiminde kullanmış ve Newton’un çalışmalarını büyük ölçüde genişleterek Güneş Sistemi’nin tam bir analitik incelemesini yapmıştır. Ayrıca olasılık üzerine çığır açan bir eser de bırakmıştır.
Şimdi sizleri, küçük bir çiftçinin oğlu olarak dünyaya gelen ve çocukluğu yarı aç yarı tok geçen bir büyük usta ile baş başa bırakıyoruz.
1.Komşu: Selam Laplace. D’Alembert’e vermen için sana bir kaç tavsiye mektubu ayarladık. Bu arada Paris’e gitmen için ayarladığımız biletlerin de burada.
Laplace: Çok teşekkür ederim Michael amca. Umarım bu büyük çabanız işe yarar.
- Komşu: Biz senin çok büyük bir bilim insanı olacağından eminiz Laplace hem komşular ne için vardır. Eminim aynı şeyi sen de bizim için yapardın.
Dış Ses: Mektuplarla birlikte Paris’e giden Laplace D’Alembert tarafından fark edilmeyince büyük geometriciye mekaniğin ilkeleri konusunda bir mektupta kendisi yazmıştır. Laplace’in pes etmeye hiç niyeti yoktur.
Laplace: ( Odasında D’Ambert’ten gelen mektubu okumaktadır.)
‘ Sevgili Laplace bir başkası tarafından takdim edilmenize gerek yoktur. Siz kendi kendinizi takdim ettiniz. Benim desteğimi hak ettiniz. Paris teki Ecole Militaire’de matematik profesörü görevinde sizi görmek beni fazlasıyla mutlu edecektir.
Dış Ses: Geleceğini garanti altına alan Laplace ona ” Fransa’nın Newton’u” unvanını kazandıracak derin ve kesintisiz araştırmalara başlayacaktır. Analize olan olağanüstü hakimiyeti sayesinde çekim yasasının gök cisimlerin hareketine uygulanmasında işine yarayacak bu alana orijinal katkılar sunmasını sağlayacaktır.
Laplace, haklı olarak en bilge ve en büyük bilim adamı olarak tüm Avrupada hayranlık beslenen bir durumdaydı fakat bu durum O’na yeterli gelmedi. Bu kadar üne ve şöhrete rağmen Laplace politik itibar da istemiş ve elde edebilmek için her tür numarayı çekmiştir.
Napolyon: Sevgili Laplace saygıyla önünde eğiliyorum.
Laplace: Ne demek ünlü önderim. Sizinle olmak benim için bir onurdur. Vereceğiniz her tür görevi yerine getirmeye hazırım.
Napolyon: Bundan hiç şüphem yok saygı değer dostum. Fransa’nın geleceği için sizi İçişleri bakanı olarak görmek beni ve tüm Fransız halkını mutlu edecektir. Yeni görevinizde başarılar dilerim.
(Işıklar kararır.)
Dış Ses: Altı ay sonra.
( Işıklar Napolyon’un üzerine yansır.)
Napolyon: Laplace hiç bir problemi doğrudan ele almayıp sürekli ince noktalarla ilgilenmek suretiyle sonunda ” sonsuz küçükler” kavramını hayata geçirmiştir.
Yaveri: Efendim halk tarafından çok seviliyor. İçişleri bakanlığı görevinden aldığınızda buna itirazlar yükselecektir.
Napolyon: Evet ben de öyle düşünüyorum. Laplace’ın bağlılığını yitirmemek adına O’nu senato üyeliğine yğkseltmeyi düşünüyorum.
Dış Ses: Napolyo’un Laplace için sunduğu bütün imkanlara rağmen 1814’te tahtan indirilen Napolyon’un ardından Laplace yönünü Bourbon’lara dönmüş ve bu sayede marki unvanını kazanmıştır. Bütün bu siyasi dönekliğine pardon tercihine rağmen Laplace dini görüşlerini ve inançlarını hiçbir zaman saklamamıştır. Matematikte ve astronomide ki dehası çok az kişi tarafından geçilmiştir.
Laplace Napolyon’a Mecanique Celeste’ nin bir kopyasını sunduğunda
Napolyon: Çok teşekkür ederim sevgili dostum. Kitabınızı okumayı merakla bekliyorum.
Laplace: Böyle bir kitabın yazılması için bana sunduğunuz imkanlar için asıl ben teşekkür ederim efendim.
Napolyon: Sevgili dostum bu büyük kitabı evrenin sistemi hakkında yazdığınızı fakat onu yaratandan hiç bahsetmediğiniz söyleniyor.
Laplace: Bu varsayıma ihtiyaç duymadım.
Napolyon: Fakat Newton Güneş Sisteminin kararsız olabileceğini zannedip zaman zaman güçlü bir elin özel müdahalesinin düzeni korumak için gerekli olduğunu ifade etmiş.
Laplace: İşte tam da bu sebeple böyle bir elin olduğu varsayımına ihtiyaç duymadım. Çünkü bu kitapta da gösterdiğim gibi Güneş sistemimiz ve tüm evrenin kararlı yapılar olduğunu matematiksel olarak ispatladım.
Napolyon: Hoş geldiniz bay Lagrange, ben de tam evrenin oluşumunda ve kararlılığında doğa üstü bir elin olması gerektiği üzerine bay Laplace la konuşuyordum. Bay Laplace böyle bir varsayıma ihtiyaç duymadığını söylüyordu.
Lagrange: Ah! Ama bu çok güzel bir varsayımdır ve pek çok şeyi açıklar. Bütün olaylar hatta önemsiz olduğu için tabiatın o muazzam yasalarına bağlı değilmiş gibi görünenler bile, o yasaların Güneş’in döngüleri kadar kaçınılmaz bir sonucudur. Her şeyi evrenin sistemi altında birleştiren bağları görmezden gelmek, onları şansa yada tesadüflere dayandırmak demektir. Evrenin şimdiki halini geçmişin sonucu ve geleceğin nedeni olarak ele albiliriz. Çok zeki bir canlı düşünün, evrendeki her veriyi hesaba katarak düşünebildiğini varsayın bu canlı için hiç bir şey belirsiz değildir ve gelecekte geçmiş gibi onun gözleri önündedir.
Laplace: Evet sevgili dostum Lagrange bu varsayım pek çok şeyi açıklar, ama hiç bir konuda tahmin yapmaya izin vermez. Oysa bir bilim insanı olarak benim görevim, tahmine müsait konularda çalışmaktır.
Işıklar söner ve perde kapanır.
İlgili Yazılarımız
Math Trıp 
1 Comment